نقاره منزل
حیاط شرقی در دو طبقه سازه گردیده و نقاره منزل مسجد قبا مشهد در طبقه‌ی دوم آن مکان گرفته میباشد. در طبقه‌ی اولیه آن نیز وسایل مرتبط با نقاره‌نوازی نگه‌داری می گردد. نقاره‌نوازی از میانه قرن نهم و به فرمان نوه‌ی گوهرشاد در بقاع مطهر اشاعه یافت و از آن فرصت تا به امروز، به‌جز برهه‌ای هشت ساله که به فرمان رضاخان تعطیل شد، این ترسیم همچنان ادامه داشته میباشد. به‌غیر از فرصت طلوع و غروب خورشید، در اعیاد و در هنگام مشاهده‌ی کراماتی از جانب آقا علی ابن موسی الرضا (ع) نیز نقاره نواخته می شود.
ساعت صحن انقلاب به ساعت نائب رئیس نیز پر اسم و رسم میباشد. این ساعت به وسیله فردی به اسم مرحوم عبدالحسن نائب رئیس در سال ۱۳۳۳ از آلمان خریداری و بر راز حیاط غربی آدرس مسجد قبا مشهد صحن انقلاب که به حیاط ساعت مشهور میباشد، نصب و ساعتی که آنجا نصب بود به صحن آزادی منتقل شد. گفته میشود وی به‌خیال نذری که برای شفای خویش از بیماری کرده بود، این ساعت را به آستان قدس رضوی اهدا کرد.
سقاخانه‌ی نادری یا این که سقاخانه‌ی اسماعیل طلایی؛ سقاخانه صحیح در وسط‌ی صحن انقلاب جای‌دارد. سنگاب آن که به‌شکل یک‌پارچه تراشیده گردیده است، به امر نادرشاه افشار از سنگ مرمر تنظیم و از هرات به مشهد منتقل گردیده‌است. سایه‌بان هشت‌ضلعی و سقف گنبدی صورت آن را هنرمندی به اسم اسماعیل طلایی روی محور‌هایی از مال مرمر ساخته و طلاکاری نموده است. سقاخانه یک توشه در سال ۱۳۴۵ تجدید بنا شد.
صحن آزادی
صحن جدید بعد از انقلاب به اسم صحن آزادی خوانده شد. این صحن با ۴ هزار و ۳۴۰ متر مربع مساحت، یک کدام از تعالی ترین صحن های مقبره امام رضا (ع) میباشد. این صحن در ضلع شرقی بقاع مطهر، در ذیل پای خجسته حضرت درست شده و از سمت غرب به نوحه‌ی منوره متصل میباشد. تشکیل داد صحن جدید که در مقایسه با صحن کهنه (صحن انقلاب) به‌این اسم خوانده می گردد، به فرمان فتحعلی پادشاه قاجار شروع شد و در روزگار ناصرالدین فرمانروا به آخر رسید.
به‌مکان سقاخانه‌ای که در پیشین در اواسط صحن قرار داشت و فعلا برچیده گردیده‌است، حوضی گرانقدر درست شده که در میانه آن به عبارتی سنگاب یک‌پارچه‌ی سقاخانه‌ی گذشته نصب شد‌ه‌است. انگیزه تخریب سقاخانه‌ی صحن آزادی، حائل شدن آن در بین زائران و حیاط طلا و جواهرات در طی پهنا درود و ادای احترام به‌محض ورود به صحن بود. این عمل در سال ۱۲۷۱ بوسیله شاهان قاجار اعمال و به‌مکان آن، آبگینه ساخت‌و‌ساز شد.
تراس‌های صحن تازه بدین تفصیل می باشند:
حیاط طلای ناصری در ضلع غربی صحن چشمگیرترین قسمت این صحن میباشد که به‌محض ورود به دیده زائران میاید. آن از روش راهروی کوچکی که دو طرف آن دو در طلایی نصب رزرو مسجد قبا مشهد شد‌ه‌است، به رواق دارالسعاده متصل می شود. به دلیل آن که طلاکاری این تراس در بعد از ظهر ناصرالدین پادشاه ایفا شد، آن را تراس ناصری می‌نامند. این تراس به بانوان تخصیص داده شد‌ه‌است.
تراس ساعت یا این که تراس جنوبی صحن تازه به‌واسطه‌ی ساعتی که روی آن نصب گردیده‌است، نیز نمایی بارز داراست. این ساعت کادو‌ی مظفرالدین فرمانروا میباشد و قبل از نصب در‌این حیاط، روی حیاط ساعت در صحن انقلاب نصب بود. صدای این ساعت در سال‌های خیر‌چندان بدور که مشهد تا این اندازه گسترش نیافته بود، در قسمت های گوناگون شهر قابل شنیدن بود.
حیاط شرقی صحن آزادی به باب‌السلام پر اسم شماره تلفن مسجد قبا مشهد و رسم میباشد و حیاط شمالی آن بارها و بارها در زمان‌ی پهلوی آیتم تجدید بنا قرار گرفته میباشد. این تراس به حیاط تلگراف‌منزل نیز پر اسم و رسم میباشد.
پردیس ثامن الائمه شماره‌ی یک در پایین این صحن قراردارد و از ضلع شمال شرقی و جنوب شرقی صحن قابل دسترسی میباشد. درین گورستان، پیکر مطهر شهدای هشت سال هواخواهی مقدس و خدام بقعه رضوی در این جا مدفون می باشند.
نقاره منزل
حیاط شرقی در دو طبقه سازه گردیده و نقاره منزل مسجد قبا مشهد در طبقه‌ی دوم آن مکان گرفته میباشد. در طبقه‌ی اولیه آن نیز وسایل مرتبط با نقاره‌نوازی نگه‌داری می گردد. نقاره‌نوازی از میانه قرن نهم و به فرمان نوه‌ی گوهرشاد در بقاع مطهر اشاعه یافت و از آن فرصت تا به امروز، به‌جز برهه‌ای هشت ساله که به فرمان رضاخان تعطیل شد، این ترسیم همچنان ادامه داشته میباشد. به‌غیر از فرصت طلوع و غروب خورشید، در اعیاد و در هنگام مشاهده‌ی کراماتی از جانب آقا علی ابن موسی الرضا (ع) نیز نقاره نواخته می شود.
ساعت صحن انقلاب به ساعت نائب رئیس نیز پر اسم و رسم میباشد. این ساعت به وسیله فردی به اسم مرحوم عبدالحسن نائب رئیس در سال ۱۳۳۳ از آلمان خریداری و بر راز حیاط غربی آدرس مسجد قبا مشهد صحن انقلاب که به حیاط ساعت مشهور میباشد، نصب و ساعتی که آنجا نصب بود به صحن آزادی منتقل شد. گفته میشود وی به‌خیال نذری که برای شفای خویش از بیماری کرده بود، این ساعت را به آستان قدس رضوی اهدا کرد.
سقاخانه‌ی نادری یا این که سقاخانه‌ی اسماعیل طلایی؛ سقاخانه صحیح در وسط‌ی صحن انقلاب جای‌دارد. سنگاب آن که به‌شکل یک‌پارچه تراشیده گردیده است، به امر نادرشاه افشار از سنگ مرمر تنظیم و از هرات به مشهد منتقل گردیده‌است. سایه‌بان هشت‌ضلعی و سقف گنبدی صورت آن را هنرمندی به اسم اسماعیل طلایی روی محور‌هایی از مال مرمر ساخته و طلاکاری نموده است. سقاخانه یک توشه در سال ۱۳۴۵ تجدید بنا شد.
صحن آزادی
صحن جدید بعد از انقلاب به اسم صحن آزادی خوانده شد. این صحن با ۴ هزار و ۳۴۰ متر مربع مساحت، یک کدام از تعالی ترین صحن های مقبره امام رضا (ع) میباشد. این صحن در ضلع شرقی بقاع مطهر، در ذیل پای خجسته حضرت درست شده و از سمت غرب به نوحه‌ی منوره متصل میباشد. تشکیل داد صحن جدید که در مقایسه با صحن کهنه (صحن انقلاب) به‌این اسم خوانده می گردد، به فرمان فتحعلی پادشاه قاجار شروع شد و در روزگار ناصرالدین فرمانروا به آخر رسید.
به‌مکان سقاخانه‌ای که در پیشین در اواسط صحن قرار داشت و فعلا برچیده گردیده‌است، حوضی گرانقدر درست شده که در میانه آن به عبارتی سنگاب یک‌پارچه‌ی سقاخانه‌ی گذشته نصب شد‌ه‌است. انگیزه تخریب سقاخانه‌ی صحن آزادی، حائل شدن آن در بین زائران و حیاط طلا و جواهرات در طی پهنا درود و ادای احترام به‌محض ورود به صحن بود. این عمل در سال ۱۲۷۱ بوسیله شاهان قاجار اعمال و به‌مکان آن، آبگینه ساخت‌و‌ساز شد.
تراس‌های صحن تازه بدین تفصیل می باشند:
حیاط طلای ناصری در ضلع غربی صحن چشمگیرترین قسمت این صحن میباشد که به‌محض ورود به دیده زائران میاید. آن از روش راهروی کوچکی که دو طرف آن دو در طلایی نصب رزرو مسجد قبا مشهد شد‌ه‌است، به رواق دارالسعاده متصل می شود. به دلیل آن که طلاکاری این تراس در بعد از ظهر ناصرالدین پادشاه ایفا شد، آن را تراس ناصری می‌نامند. این تراس به بانوان تخصیص داده شد‌ه‌است.
تراس ساعت یا این که تراس جنوبی صحن تازه به‌واسطه‌ی ساعتی که روی آن نصب گردیده‌است، نیز نمایی بارز داراست. این ساعت کادو‌ی مظفرالدین فرمانروا میباشد و قبل از نصب در‌این حیاط، روی حیاط ساعت در صحن انقلاب نصب بود. صدای این ساعت در سال‌های خیر‌چندان بدور که مشهد تا این اندازه گسترش نیافته بود، در قسمت های گوناگون شهر قابل شنیدن بود.
حیاط شرقی صحن آزادی به باب‌السلام پر اسم شماره تلفن مسجد قبا مشهد و رسم میباشد و حیاط شمالی آن بارها و بارها در زمان‌ی پهلوی آیتم تجدید بنا قرار گرفته میباشد. این تراس به حیاط تلگراف‌منزل نیز پر اسم و رسم میباشد.
پردیس ثامن الائمه شماره‌ی یک در پایین این صحن قراردارد و از ضلع شمال شرقی و جنوب شرقی صحن قابل دسترسی میباشد. درین گورستان، پیکر مطهر شهدای هشت سال هواخواهی مقدس و خدام بقعه رضوی در این جا مدفون می باشند.
تاریخچه ایجاد کرد و معماری مسجد